Aziz Šukalo, dr. med., direktor Sektora strateški marketing i podrška tržištima, „Bosnalijek“
Zašto su Lysobact proizvodi tako jedinstveni?
Lizozim je kamen temeljac urođenog imuniteta kod čovjeka. Po djelovanju enzim, a po sastavu protein, građen od 129 aminokiselina. Nakon otkrića lizozima u nosnom sekretu uslijedila su brojna ispitivanja iz kojih su proizašla saznanja o strukturi, funkciji, genetici, biosintezi, regulaciji, enzimskoj aktivnosti i drugim svojstvima lizozima. Postoje hiljade naučnih radova u kojima su dokazana razna djelovanja lizozima, kao i značaj koji lizozim ima za čovjeka. I pored toga, ljekarima još uvijek nisu dovoljno poznate širine biološkog i farmakološkog djelovanja lizozima, što u brojnim kliničkim situacijama dovodi do nedovoljne iskorištenosti potencijalnih benefita primjene proizvoda koji sadrže ovaj enzim.
Lizozim je prirodna komponenta našeg organizma, svi se rađamo s ovim, po mnogo čemu posebnim enzimom. Prisustvo lizozima dokazano je u mnogim ćelijama: neutrofilnim leukocitima, retikuloendotelnim ćelijama, monocitima/makrofagima, Kupferovim ćelijama jetre. Osim toga, prisutan je u tjelesnim tekućinama i sekretima (pljuvačka, suze, nosni sekret, majčino mlijeko, urin) i tkivima (jetra, hrskavica i koža). Lizozim još nazivaju i tjelesnim antibiotikom, a pored toga što ispoljava antibakterijsku aktivnost, lizozim djeluje i protiv gljivica i nekih virusa, uz mnogobrojna druga, medicinski značajna djelovanja. Osim toga, literaturni izvori ukazuju na značaj lizozima u dijagnostici oboljenja, kao i evidenciji progresije bolesti.
Enzimske i antibiotske osobitosti s pravom svrstavaju lizozim u grupu enzibiotika. Termin enzibiotik pojavio se u nauci početkom ovog stoljeća. Iako neki autori predlažu da se izraz enzibiotik odnosi na sve enzime koji ispoljavaju antibakterijsku i antimikotičnu aktivnost, u užem smislu pod enzibiotikom se podrazumijevaju isključivo enzimi koji liziraju bakterijski zid. Lizozim je jedinstven enzibiotik koji ne ispoljava samo antibakterijsko već i antivirusno, antiinflamatorno i imunomodulatorno djelovanje.
Na bakterije lizozim djeluje baktericidno, enzimskim i neenzimskim mehanizmom. Primarno antibakterijsko djelovanje zasniva se na sposobnosti hidrolize velikog broja gram-pozitivnih bakterija, i to cijepanjem β-(1,4)-glikozidne veze između C1 N-acetilmuraminske (NAM) i C4 N-acetilglukozamina (NAG) u peptidoglikanu ćelijskog zida bakterija. Specifična enzimska svojstva lizozima ogledaju se u jednoj od najčešće korištenih varijanti imena ovog proteina – muramidaza. Međutim, lizozim može antibakterijski djelovati i neenzimskim mehanizmom. Lizozim se kao polikation veže na polianionske molekule u ćelijskom zidu bakterije, teihoinsku i lipoteihoinsku kiselinu, što aktivira bakterijske autolizine koji dovode do lize bakterijske ćelije. Drugi predloženi mehanizam navodi da lizozim utječe na oslobađanje dvovalentnih kationa (Ca2+, Mg2+) iz membrana bakterija, što dovodi do njene destabilizacije. Kationskim mehanizmom molekule lizozima se ugrađuju u ćelijsku membranu bakterija i u njoj formiraju pore. Zahvaljujući ovom mehanizmu, lizozim ne uzrokuje samo osmotsku smrt bakterijske ćelije već povećava i propusnost membrane bakterijske ćelije za druge molekule antimikrobnih sredstava, antibiotike i objašnjava sinergističko djelovanje lizozima i antibiotika u liječenju bakterijskog tonzilofaringitisa. Prisustvo dva komplementarna baktericidna mehanizma smanjuje vjerovatnost da patogene bakterije izbjegnu antibakterijsko djelovanje lizozima. U slučaju modifikacije strukture peptidoglikana, kojom se povećava otpornost mikroorganizma na enzimsko djelovanje lizozima, čak i kod potpunog gubitka ćelijskog zida, bakterije a priori (p)ostaju manje ili više osjetljive na kationski mehanizam ovog proteina, čime se može objasniti postojana osjetljivost bakterija na lizozim, što se ne može pripisati antibiotskim lijekovima. Ovaj mehanizam može biti osnova u pojašnjavanju značajne uloge koju lizozim može imati u borbi protiv bakterijske rezistencije.
Protiv virusa lizozim djeluje neenzimskim mehanizmom - precipitacijom virusnih čestica. Osim toga, lizozim potiče aktivaciju T-limfocita. U antivirusnom spektru djelovanja lizozima dokazano je djelovanje ovog enzima protiv virusa herpes simplex i herpes zoster, što u svjetlu medicinskih dokaza objašnjava osnovu primjene Lysoderm® kreme (sadrži lizozim) u terapiji herpetičnih lezija na usnama te herpes zoster infekcije kod imunokompromitiranih osoba.
Osim antibakterijskog i antivirusnog, lizozim pokazuje i antimikotično djelovanje. Antimikotične osobine lizozima ponekad ostanu u sjeni antibakterijskih efekata ove molekule koji se više istražuju, što sprečava racionalnu upotrebu lijekova koji sadrže lizozim za bolesti gljivične etiologije. Ispitivanja antimikotičnog djelovanja fokusirana su prvenstveno na gljivicu Candida albicans. Mehanizam antimikotičnog djelovanja nedovoljno je poznat, ali smatra se da lizozimi razgrađuju glikozidne veze između peptidoglikana i strukturnih proteina u ćelijskom zidu gljivica, što rezultira destabilizacijom citoplazmatske membrane. Lizozim inhibira separaciju zrelih ćelija Candida albicans, što dovodi do nakupljanja ćelijskog materijala i čini gljivicu nesposobnom za daljnji rast.
Lizozim pokazuje i imunomodulatorno djelovanje. Sastavna je komponenta ćelija prirodnog imunološkog sistema i jedna od najvažnijih komponenti nespecifične lokalne otpornosti sluznica, čemu u prilog govori činjenica da su nivoi imunoglobulina i lizozima u korelaciji. Primjera radi, ispitivanja su ukazala da medicinske sestre hitne pomoći, zbog veće izloženosti stresu, imaju niže vrijednosti imunoglobulina IgA i lizozima u pljuvački u poređenju s medicinskim sestrama koje rade na drugim odjelima. Smatra se da ćelije mukoze nepčanih krajnika imaju sposobnost da proizvode lizozim koji ulazi u sastav sluznice orofarinksa, gdje utječe na jačanje lokalne nespecifične prirodne otpornosti.
Osim tri osnovna djelovanja (antibakterijskog, antivirusnog i imunomodulatornog), lizozim ispoljava i protivupalno, proregenerativno i antialergijsko djelovanje. Protivupalno djelovanje lizozima uključuje stabilizaciju ćelijskih membrana upalnih ćelija, prevenciju prekomjerne razgradnje upalnih ćelija i oslobađanja medijatora upale, smanjenje aktivnosti enzima koje imaju destruktivnu ulogu u upalnom procesu i prevenciju prekomjerne aktivacije proteolitičkih sistema u procesu upale. Stimulacija fagocita lizozimom pomaže pri zarastanju rana i regresiji degenerativnih i nekrotičnih procesa.
Lizozim pokazuje indirektno antialergijsko djelovanje, koje se temelji na snižavanju antigenskog opterećenja organizma, stimuliranju fagocitoze te pojačavanju funkcije limfocita. Lizozim pridonosi raspoznavanju štetnih antigena i sprečavanju njihovog prodora u organizam. Kao sastavna komponenta sluznice usne šupljine, predstavlja i prvu liniju odbrane od vanjskih respiratornih alergena. Imunomodulatornim djelovanjem smanjuje razgradnju ćelija koje učestvuju u pokretanju alergijske reakcije.
Osim toga, lizozim inhibira adherenciju bakterija Streptococcus mutans i Streptococcus sanguis za zubnu pelikulu, čime se umanjuje akumulacija dentalnog plaka („anti-plaque“ djelovanje).
Lizozim ispoljava mukoprotektivno djelovanje tako što štiti sluznicu, povećavajući njenu nespecifičnu otpornost na infekcije, pomaže u vezivanju i odstranjivanju bakterija te pojačava adhezivna i antimikrobna svojstva IgA. Lizozim sprečava i poremećaj ravnoteže normalne bakterijske flore u ustima. Lizozim pokazuje i antioksidativno djelovanje, što rezultira smanjenjem oksidativnog stresa.
Proregenerativnim djelovanjem lizozim pozitivno djeluje i ubrzava regeneraciju tkiva nakon upala, povreda ili hirurških intervencija pomažući procese zarastanja rana. Kod djece sa smanjenom koncentracijom lizozima u usnoj šupljini zapažaju se jači simptomi upale i sporije zarastanje postoperativne rane nakon tonzilektomije.
Prema ATC klasifikaciji, proizvodi koji sadrže lizozim spadaju u grupu oralnih antiseptika i namijenjeni su za liječenje grlobolja različite etiologije, ali i ostalih oboljenja i oštećenja sluznice usne šupljine. Za oralne antiseptike karakteristično je antiseptičko djelovanje koje se kod većine odnosi na mehaničko čišćenje bakterija, što je svojstveno kationskim surfaktantima.
Također, pojedini oralni antiseptici su po svom djelovanju nesteroidni antireumatici te je njihovo antiinflamatorno djelovanje iskorišteno u terapijskom smislu kod grlobolja i upalnih stanja u sluznici usne šupljine. Međutim, niti jedan ne ispoljava tako širok spektar farmakoloških djelovanja kao lizozim, što lizozim čini jedinstvenim oralnim antiseptikom.
Širok spektar bioloških i farmakoloških djelovanja lizozima osnova je kliničke efikasnosti Lysobact proizvoda za sva indicirana akutna i hronična inflamatorna oboljenja orofarinksa i usne šupljine. Zahvaljujući antimikrobnom i imunomodulatornom učinku, Lysobact proizvodi u obliku lozengi i spreja za oralnu sluznicu našli su svoju primjenu u liječenju grlobolje, bakterijske i virusne etiologije, ali i blažih i srednje teških upalnih procesa u usnoj šupljini, praćenih bolom kao popratnim simptomom (kao što su tonzilitis, laringitis, stomatitis, gingivitis, afte, te nakon tonzilektomije i drugih operativnih zahvata u usnoj šupljini). Uključivanje lijekova koji sadrže lizozim u kompleksnu terapiju ovih grupa oboljenja ima posebnu praktičnu vrijednost, naročito kod djece kod koje su koncentracija i aktivnost lizozima u pljuvački nešto niže nego kod adolescenata i odraslih. Očigledno je da ova činjenica, uz nezrelost ćelijskih adaptivnih reakcija i dobni deficit u proizvodnji sistemski cirkulirajućeg IgA, doprinosi izraženoj podložnosti djece infekcijama gornjih dijelova respiratornog trakta, usne šupljine i ždrijela.
U oralnoj šupljini i ždrijelu lizozim pruža ne samo urođenu zaštitu od patogenih bakterija, gljivica i virusa, već i održava imunološku homeostazu. Lokalna primjena lijekova koji sadrže lizozim podržava supresiju rasta patogena u oralnoj šupljini i ždrijelu uz istovremeno očuvanje mehanizama otpornosti na kolonizaciju, čime se skraćuje trajanje infekcije i sprečava njeno ponavljanje, što je od bitnog značaja kod pacijenata s akutnim respiratornim infekcijama, hroničnim oblicima tonzilitisa i faringitisa, kao i paradontopatijama.
Pogledajte galeriju
.png)
.jpg)
