Izvor slike: http://www.daringgourmet.com/natural-sweeteners-which-ones-are-best/
Energija prirodnih zaslađivača
U svakodnevnoj upotrebi treba koristiti voće i povrće, jer u malim količinama sadrže fruktozu koja je povezana sa biljnim vlaknima. Za kontinuirani rad potrebno je obezbjediti postojanu energiju koju daju samo prirodni šećeri iz ugljenih hidrata u obliku složenih šećera skroba iz cjelovitih, integralnih žitarica, mahunarki, povrća, voća i morskog povrća. Oni se razgrađuju postepeno i nemaju efekat kao bijeli šećer
Slatko je osnovna hrana za mozak i mišiće, ona opušta i centrira čitav organizam. Optimalna dnevna ishrana treba da sadrži oko 70% prirodno slatkog ukusa, a ostatak od 30% slano, kiselo i ljuto. U okviru toga 1–5% rafinisanog bijelog kristalnog šećera može da se koristi u bezglutenskoj ishrani. Ne sme se previše koristiti jer ne doprinosi uravnoteženom zdravlju. Zaslađivači mogu biti prirodni i vještački.
PRIRODNI ZASLAĐIVAČI
Prirodni šećer je saharoza, fruktoza, laktoza, maltoza i glikoza, koji imaju veliku energetsku vrijednost. Prirodni invertni šećer je i med. Šećer se nalazi u svim grupama prehrambenih namirnica. Najviše ga ima u prirodnom obliku u voću, povrću i žitaricama. Šećer se apsorbuje u sluznicama tankog crijeva, dospjeva u krv i tu se stalno nalazi u istoj koncentraciji, potreban je svim ćelijama, naročito, moždanim. Višak šećera primljen u organizam odlaže se u obliku glikogena u jetri i služi kao energetska rezerva ili se pretvara u masne materije.
Voćni i grožđani šećer (glikoza i fruktoza) bez ikakvih transformacija ide direktno u krv i ćelije ih koriste kao gorivni materijal. Najviše ovog šećera koriste ćelije mozga i crijeva. Prosti šećeri vrlo brzo mogu da se pretvore u glikogen, koji služi kao rezerva ugljenih hidrata u organizmu.
Med
Pripada grupi prirodnog invertnog šećera, sadrži oko 80% ugljene hidrate. Posle bijelog šećera, on sadrži najviše saharoze: cvjetni nektar je, u stvari, saharoza, koju pčele razlažu na fruktozu i glikozu. Med sadrži mnogo alkalnih minerala i enzima, a zapravo je hrana koja ima kiseli karakter. Preporučuje se da se uzima u manjoj kolčini rastvoren u malo mlake vode.
Med se sastoji od fruktoze i glukoze te sadrži malo više kalorija od nekih drugih prirodnih zaslađivača. Prosječan glikemijski indeks meda je umjeren (kreće se od 32-85, ovisno o vrsti meda). Jedna čajna žličica meda sadrži oko 21 kaloriju i 6 grama ugljikohidrata.
Zašto je on ipak bolja opcija od šećera? Za razliku od konzumnog šećera, med osigurava preko sto korisnih sastojaka. Tako uz šećere sadrži organske kiseline, aminokiseline, minerale, vitamine C i B skupine te polifenole i aromatske tvari. Antivirusno i antibakterijsko djelovanje su još jedna prednost meda.
Javorov sirup
Dobija se cijeđenjem iz debla javora, vrlo je sladak i ukusan, veoma je jak koncentrat. Od 4 litre sirupa dobija se 150 litara soka. Čisti javorov sirup (100%) sadrži 65% saharoze. Ukus mu podseća na preprženi šećer. Koristi se u poznatoj detoksikacionoj „limunovoj dijeti”. 30 ml javorovog sirupa ima 105 kalorija. Sadrži: 23 g ugljenih hidrata, 4 mg natrijuma, 55 mg kalijuma, 6 mg kalcijuma, 6 mg magnezijuma, 5 mg gvožđa, 6 mg vitamina B1 i 2 mg B2.
Ima niži glikemijski indeks (54) pa podiže razinu šećera u krvi sporije u odnosu na stolni šećer. Njegova prednost je pospješivanje probave, ubrzanje metabolizma i čuvanje jetre. Zahvaljujući velikim količinama cinka i mangana jača imunitet te uspješno pomaže u borbi protiv virusa i prehlada.
Izvor slike: https://health.clevelandclinic.org/
Pročitaj još: Slatka smrt - šećer u ishrani
Kokosov šećer
Kokosov šećer se godinama koristi kao zaslađivač u južnoj i jugoistočnoj Aziji. To je granulirani šećer koji se proizvodi od cvjetova kokosovih palmi. Vrlo je ugodnog okusa i može se dodavati u razna jela i napitke.
Kokosov šećer ima niski glikemijski indeks (35). Sadrži jednostavne šećere koji se brzo razgrađuju u krvi te pružaju trenutačnu energiju. On je dobar izvor kalija i željeza i obiluje vitaminima B1, B2, B3 i B6. Sadrži dva puta više željeza, četiri puta više magnezija te deset puta više cinka nego smeđi šećer.
Izvor slike: https://health.clevelandclinic.org/
Agava sirup
Često ga zovu „medena vodica“, jer ima blagi okus i svijetlu boju. Ovaj sirup se dobiva iz agave (biljke bliskoj kaktusu), a sadrži 92% fruktoze. Ostatak se odnosi na glukozu. U usporedbi s ostalim prirodnim sladilima ima niži glikemijski indeks (15). No, niži glikemijski indeks ne znači i manju slatkoću – agava je do 1,6 puta slađa od običnog šećera te je i kaloričnija od glukoze.
Ona sadrži inulin, biljni polisaharid koji nalazimo u povrću poput luka i šparoga te povoljno djeluje na mikrofloru crijeva potičući rast „dobrih“ bakterija. Minerali poput kalcija, željeza i vitamina B i C, ovaj sirup čine pogodnim za korištenje kod ljudi alergičnih na med.
Izvor slike: https://health.clevelandclinic.org/
Kukuruzni slad
proizvodi se od isklijalih zrna kukuruza, sadrži maltozu (šećer iz kukuruza), vitamin B i obilje minerala. Lakše se vari i koristi se sa ostalim sastojcima za dezert. Izgledom podseća na med, ali ima blaži ukus.
Pirinčani slad (Amasake) – dobija se fermentacijom od pirinča, gust je, prijatnog ukusa i krem boje. Po svom izgledu podseća na med. Najbolje ga je koristiti sa voćem, jer im ne menja ukus ni boju, i sa kombinovanim namirnicama. Poslužuje se i kao topli i hladni napitak, rastvoren sa vodom.
Sirup od šećerne repe – tamne je boje, veoma gust i sladak sa ukusom na repu. Ima mnogo mineralnih sastojaka (najviše gvožđa). Koristi se za pravljenje kolača sa jabukama od kiselog testa.
Izvor slike: http://www.playbuzz.com/
Sirup od urmi
Tipično je mrke boje. Priprema se od svježih urmi poslje vađenja koštica. Meso se izgnječi, ispresuje i dobijeni sok se kuva dok se ne zgusne. Uglavnom se koristi kao dodatak jelima začinjenim karijem.
Sušeno voće
zaslađivač se dobije kada se dehidrirano sušeno voće potopi u hladnu vodu, doda prstohvat soli (da pusti slast) i izmiksuje.
Stevia (Stevia rebaudiana)
To je paragvajska biljka iz čijeg lista se izdvaja ekstrakt steviozid koji ima voćni ukus. To je prirodni zaslađivač koji je do 50 puta slađi od šećera, a bez kalorija. Koristi se kao zamjena za veštačke zaslađivače i šećer. Ne karameliše kod prženja i ne fermentiše u alkohol. Oni mogu biti u obliku praha, tableta ili tečnosti. Upotrebljava se za kuvanje, pečenje, prerađevine od voća, povrća, pripremu umaka i mlječnih proizvoda (šlag, puding, voćni jogurti), napici (čaj, kafa, sokovi, limunada), torte, kolači, sladoledi.
Ljekovita svojstva: ima snažna antioksidativna svojstva, reguliše nivo šećera u krvi, snižava povišeni krvni pritisak, pomaže oslobađanje insulina iz pankreasa, sprečava razvoj nekih bakterija, smanjuje oboljenja od gripa i nazeba. Pojačava energiju i mentalnu aktivnost, predstavlja izvor biljnih hormona rasta. Smanjuje želju za slatkom i masnom hranom. Za liječenje se koristi samo u propisanim količinama
Izvor slike: http://www.daringgourmet.com/
Voćni šećeri
Skoro svi sokovi od voća sadrže veću količinu voćnih šećera (sorbitola i fruktozu).
Kontraindikacije: osobe koje ne mogu svariti voćne šećere imaju za posljedicu dijareju. Zbog toga se oni dugo zadržavaju u debelom crijevu, gdje ih napadaju bakterije, izazivajući fermentaciju, dijareju, gasove i grčeve u trbuhu. Najveći krivac je sok od jabuka, bogat fruktozom i sorbitolom, zatim sok od kruške i bijelog grožđa. Najsigurniji je sok od narandže, jer sadrži malo fruktoze, a nimalo sorbitola.
Šećerni sirup (Melasa)
Šećerni siruo je ostatak guste tekućine kristalisanog šećera iz kaše od šećerne trske. Jak je zaslađivač, a po nekim svojstvima i gustini podseća na med. Sadrži saharozu i glukozu, više minerala (magnezijuma kalcijuma, kalijuma,) i vitamina u odnosu na žuti šećer.
Sorbitol
sam po sebi nije opasan za oboljenje zuba, ali kao hrana pogodna je podloga za razvoj bakterija u ustima (Streptococus mutans). Kod unosa zaslađene hrane, sorbitol se udružuje sa bakterijama, izazivajući truljenje zuba. Djeluje kao laksativ, i kao takav izaziva bol u stomaku, nadutost, probleme sa debelim crijevom i izaziva dijareju. Poremećaji se obično pojave pola do tri sata posle uzimanja hrane zaslađene sorbitolom, kod osoba koje ga ne mogu dobro usvojiti. Sorbitol se koristi u dijetalnim slatkišima, mentol bombonama, žvakaćim gumama i gotovoj hrani, a nalazi se i u manjim količinama u voću (naročito trešnjama, kruškama, breskvama, šljivama i jabukama).
Ksilitol – koristi se za zaslađivanje zvakaćih guma, u dijetalnim slatkišima, mentol bombonama i gotovoj hrani.
Ljekovita svojstva: umanjuje rizik od zapaljenja srednjeg uva, zaustavljajući rast bakterija pneumokoka i umanjuje njihovu sposobnost da prionu uz Eustahijevu tubu koja povezuje ždrelo sa unutrašnjim uvom.
Manitol
koristi se kao i prethodni zaslađivači u dijetalnim slatkišima, mentol bombonama, žvakaćim gumama i gotovoj hrani. Ponaša se na isti način kao i sorbitol.
Preporuke za zdravije zaslađivače
Zaslađivači koji se mogu koristiti: Stevia, Upareni sok šećerne repe, Voćni sok, Sirup od pirinča, Med, Koren sladića (malo), Fruktooligosaharidi, Amasake, Šećerni alkoholi (malo).
Zaslađivači koje treba izbegavati: Aspartam, Neotam, Sukraloza (Silenda), Acesulfam-K (Sunette, Sweet&Safe, SweetOne), Ciklamat, Saharin, Rafinisani šećer (malo), Jaki zaslađaivači od fruktoze, Ječmeni slad.
Zašto moramo unositi šećere u organizam?
Najvažniji monosaharid je glukoza, koja se u krvi nalazi u stalnoj koncentraciji, koju regulišu hormoni. Najpristupačnija je za rad svih tjelesnih ćelija, naročito moždanih. Sniženje koncentracije glukoze u krvi ima za posljedicu funkcionalno zakazivanje mozga (hipoglikemija). Ćelije čovjekovog organizma imaju sposobnost sistema koji je prilagođen šećeru kao najprikladnijem izvoru energije. Višak neapsorbovanog šećera iz crijeva odlaže se u u obliku složenog ugljikohidrata (polisaharida) glikogena u jetri (oko 50 g) kao energetska rezerva.
U vrijeme kada čovjek ne jede, glikogen se u jetri razgrađuje u glukozu i odlazi u krv. Višak šećera koji jetra ne može primiti izbacuje se u krvotok u vidu masnih kiselina (materija). One se, najprije, talože na neaktivnim djelovima tijela (zadnjici, butinama, predeo stomaka). Ako se i dalje konzumiraju jednostavni šećeri, tada se sakupljaju oko srca, jetre, bubrega i oblažu ih masnim naslagama i sluzi. Naslage mogu da prodru unutar tkiva, što ima za posljedicu slabljenje funkcija organa (arterioskleroza, srčani napadi, dijabetes, povišeni krvni pritisak, kamen u žuči, artritis, problemi sa kičmom.
Procesima promjene šećera uglavnom upravlja inzulin, hormon rasta i kortizol. Kada se govori o bezbjednosti ili štetnosti šećera po zdravlje čovjeka, onda je obavezno poznavanje vrsta šećera.
.png)
.jpg)
.png)
