Jubilej:
25 godina Svjetskog dana srca
Akademik Duško Vulić
Kardiovaskularne bolesti (KVB) su vodeći uzrok smrti u svijetu. Procjenjuje se da je 17,9 miliona ljudi umrlo od KVB-a u 2019. što predstavlja 32% svih globalnih smrtnih slučajeva. Od svih smrtnih slučajeva 85% bilo je od srčanog i moždanog udara. Preko tri četvrtine smrtnih slučajeva dešava se u zemljama sa niskim i srednjim prihodima. Od 17 miliona prijevremenih smrti (mlađih od 70 godina) usljed nezaraznih bolesti 38% uzrokovano je kod KVB-a. Smrtnost od KVB-a povećana je na globalnom nivou sa 12,1 milion u 1990. na 20,5 miliona 2021. godine prema novom Izvještaju Svjetske federacije za srce (WHF). Vodeći su uzrok smrti širom svijeta. U 2021. godini četiri od pet smrtnih slučajeva od KVB-a bilo je u zemljama u razvoju. Najveće stope smrtnosti od KVB-a javljaju se u regionu Centralne, Istočne Evrope i Centralne Azije. Iako je ukupan broj smrtnih slučajeva od KVB-a rastao u posljednje tri decenije - uglavnom zbog starenja i rasta stanovništva, stopa smrtnosti je pala globalno sa 334,5 smrtnih slučajeva na 100 000 ljudi u 1990. na 239,9 smrtnih slučajeva na 100 000 ljudi u 2019. godini. Najbrži pad stope smrtnosti bio je u visokorazvijenim zemljama. Izvještaj WHF-a je pokazao da su visoki krvni pritisak, upotreba duvana, povišeni LDL i zagađenje vazduha među vodećim faktorima koji doprinose povećanju smrtnosti od KVB-a. Ulaganje u zdravstvenu zaštitu spasava živote. U skladu sa preporukama Svjetske zdravstvene organizacije (SZO) zemlje moraju da ulažu najmanje 5% od svog bruto domaćeg proizvoda (BDP) kako bi pomogle u smanjenju stope smrtnosti i obolijevanja od KVB-a: Takođe je pokazano da zemlje koje ulažu u zdravstvenu zaštitu kao procenat BDP-a, imaju niže stope smrtnosti od KVB-a (1). U Jugoslaviji i Republici Srpskoj, poslije perioda opadanja mortaliteta od KVB-a, između 1980. i 1990. kada je Bosna i Hercegovina imala najviši mortalitet 50%, pojavio se trend porasta, sa stopom od 57% smrtnosti u odnosu na sve uzroke smrti 1996. i 1997. godine.
Svjetski dan srca (engl. World Heart Day) manifestacija je od opštedruštvenog značaja koja se od 2000. svake godine obilježava u cijelom svijetu s ciljem da se poveća nivo svijesti stanovništva o tome da obolijevanje i umiranje od kardiovaskularnih bolesti može da se spriječi uvođenjem zdravih stilova života i na taj način produže produktivne godine života radno aktivnog stanovništva, smanje troškovi liječenja i ekonomske posljedice.
Svjetski dan srca uveden je kako bi se njegovim obelježavanjem povećalo znanje o rizicima i unaprijedile mjere prevencije. Zato se npr. dana 29. septembra 2011. Svjetski dan srca obilježavao pod sloganom „Jedan svijet, jedan dom, jedno srce”, a 2019. godine pod sloganom „Budi heroj svoga srca”.
Svjetska federacija za srce, zajedno sa svojim članicama, ističe da 80% prijevremene smrtnosti usljed bolesti srca i moždanog udara može da se spriječi kontrolom nekoliko značajnih riziko faktora — u koje spadaju: pušenje, nepravilna ishrana i fizička neaktivnost. Kardiovaskularna oboljenja izazivaju 33% svih smrtnih slučajeva u svijetu, što ih čini „svjetskim“ ubicom broj jedan.
Polazeći od cilja da se zaustavi rast mortaliteta kardiovaskularnih bolesti, definisanog u Strategiji razvoja zdravstvene zaštite u Republici Srpskoj, napravljene su osnove Programa prevencije kardiovaskulanih bolesti, usaglašene sa Sektorom za reformu i rekonstrukciju Ministrastva zdravlja i Fondom zdravstvenog osiguranja, promovisane 4. februara 1999. godine u Banjaluci na Simpozijumu „Ateroskleroza na pragu trećeg milenijuma“ održanog u saradnji sa Udruženjem kardiologa Jugoslavije.
Nakon njegovog promovisanja na sastanku na kome su prisustvovali ljekari iz cijele Republike Srpske, Program je predstavljen i prihvaćen na sastanku Evropskog foruma za prevenciju kardiovaskularnih bolesti koji je održan 19.2.1999. u Nici, gde su bile prisutne sve evropske zemlje kao i predstavnici Regionalnog ureda WHO. Prihvatajući najnovije preporuke Evropskog foruma za prevenciju kardiovaskularnih bolesti, Program prevencije je definisao da su način življenja i psihosocijalni faktori ključni problem i da je neophodno preduzeti hitne mjere u cilju delovanja na ove faktore. Program se realizovao iz sopstvenih izvora, prije svega zahvaljući podršci Fonda za zdravstveno osiguranje i Fondacije "Zdravlje i srce" koja je osnovana u avgustu 1999. Da bi se uključili svi subjekti potrebni za realizaciju Programa, u martu 2000. godine formiran je Nacionalni komitet za prevenciju kardiovaskularnih bolesti, kao savjetodavno tijelo Ministarstva za zdravlje i socijalnu zaštitu, sastavljen od eksperata iz Republike Srpske i Jugoslavije sa zadatkom da intersektoralno analizira do tada sprovedene aktivnosti i donosi smjernice i preporuke za rad u narednom periodu.
U sklopu obilježavanja Svjetskog dana za srce, čije je obilježavanje počelo 24.9.2000. godine Fondacija „Zdravlje i srce“ kao član Svjetske federacije za srce (World Heart Federation, WHF) bila je nosilac svih aktivnosti u Republici Srpskoj - Bosni i Hercegovini. Bili smo među prve četiri zemlje na prostoru jugoistočne Evrope koji smo počeli obilježavati Svjetski dan srca. Svjetski dan srce obilježen je i 30.9.2001; 29.9.2002; i 28.9.2003; 26.9.2004; 25.9.2005; 24.9.2006; 30.9.2007; 28.9.2008; 27.9.2009; 26.9.2010; 28.9.2011; 28.9.2012; 28.9.2013; 28.9.2014; 28.9.2015; 29.9.2016; 29.9.2017; 29.9.2018; 29.9.2019; 29.9.2020; 29.9.2021; 29.9.2022; 29.9.2023; i 29.9.2024. godine kada su prevedeni i distribuisani leci Svjetske federacije za srce i organizovane aktivnosti u lokalnim zajednicama, zdravstvenim ustanovama u vezi s prevencijom kardiovaskularnih bolesti. Sve aktivnosti su organizovane u saradnji sa Ministarstvom zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske, Udruženjem kardiologa Republike Srpske, domovima zdravlja u Republici Srpskoj, medicinskim fakultetima u Banjaluci i Foči. Centralne manifestacije su svake godine organizovane u Banjaluci u saradnji sa Gradom Banjaluka, Domom zdravlja Banjaluka i Organizacijom studenata SAMSIC Medicinskog fakulteta Univerziteta u Banjaluci. Kontinuranu podršku Fondaciji „Zdravlje i srce“ u organizaciji Svjetskog dana srca pružale su farmaceutske kuće „Hemofarm“, kao glavni partner, i Farmaceuska kuća KRKA kao partner. Medijski partner od svog osnivanja pa do danas bio je časopis „Medici.com“.
Promocija potpisivanja Evropske povelje o zdravlju srca održana je povodom obilježavanja Svjetskog dana srca 28.9.2007. ispred Narodne skupštine Republike Srpske, uz prisustvo potpisnika i djece osnovnih skola iz Banjaluke, prvi put van Evropske unije. Potpisivanje Evropske povelje u Republici Srpskoj/Bosni i Hercegovini organizovali su: Narodna skupština RS, Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite RS, Fondacija „Zdravlje i srce“ i Udruženje kardiologa RS, kako bi doprinijeli da se sprovedu njeni ciljevi i implementacija u Republici Srpskoj i Bosni Hercegovini u okviru Programa prevencije kardiovaskularnih bolesti.
Povodom Svjetskog dana srca 2009. u Banjaluci je u okviru obilježavanja 10 godina Svjetskog dana srca i 10 godina Programa prevencije kardiovaskularnih bolesti u RS, u saradnji sa Ministarstvom zdravlja RS, Udruženjem kardiologa RS i Akademijom nauka i umjetnosti RS, organizovana je 9.10.2009. Prva međunarodna konferencija o prevenciji KVB-a u jugoistočnoj Evropi. Konferenciju je otvorio predsjednik Republike Srpske i predsjednik Akademije nauka i umjetnosti RS akademik Rajko Kuzmanović.
Svjetski Dan srca 2014. imao je za temu „Pridružimo se globalnom pokretu za bolji izbor za zdravo srce” s ciljem da se stvori okruženje za zdravo srce i da svako ima pravo da razvije zdravo srce gdje god da živi, radi ili se odmara. Povodom obilježavanja Svjetskog dana srca 2014. godine, Svjetska federacija za srce i njeni članovi su dali glavni aspekt na stvaranje okruženja za „Zdravo srce”. Obezbjeđivanje zdravog okruženja omogućuje da ljudi imaju najbolje mogućnosti za razvoj zdravog srca bez obzira na izbor, gdje žive, rade i gdje se odmaraju, čime se pomaže da smanje svoj rizik za nastanak KV bolesti kako kod sebe, tako i kod ljudi u svojoj okolini.
Samo 30 minuta fizičke aktivnosti dnevno može pomoći prevenciji KVB-a, ali i dalje jedna od tri starije osobe i osma od mladih nedovoljno sprovode fizičku aktivnost. Stoga ćemo i ove godine promovisati značaj fizičke aktivnosti organizovanjem šetnji i vježbanja kao i predavanja o značaju fizičke aktivnosti u školama, fakultetima i lokalnim zajednicama. Podstaknućemo našu populaciju da tokom septembra se bave najmanje 25 minuta dnevno 25 dana i da na taj način svi zajedno obilježimo 25 godina Svjetskog dana srca. Takođe, organizovaćemo, u saradnji sa domovima zdravlja, akcije kontrole faktora rizika: tjelesne visine i težine, krvnog pritiska, šećera u krvi i holesterola.
Centralna manifestacija obilježavanja 25 godina Svjetskog dana srca održaće se 28. i 29.9.2025. godine u Banjaluci.
Pogledajte galeriju
.png)
.jpg)
